Cemal Şener, Cumhuriyet ve Milliyet gazetelerindeki tefrikalarından sonra kitaplaştırılan ve Milliyet gazetesince kupon karşılığı dağıtılan „Aleviler’in Etnik Kimliği/ Aleviler Kürt Mü? Türk Mü?“ (İst.2005) adlı kitabında; kendisini cevaplayan ve eleştiren kimi yazarları ya da okurları bir atasözüyle yanıtlıyor: „Deveye demişler ki (Boynun niye eğri) o da demiş ki (nerem doğru ki boynum eğri olmasın). Tıpkı bu misal…“ (age,s. 74-75).
Evet, tıpkı bu misal! Cemal Şener’in güdümlü yazıdizilerinden oluşan kitabının neresi doğru ki, yanlışını eleştiresin…Üstteki cümleden başlayarak, gerek yazım hatalarından gerekse maddi ve ideolojik yanlışlarına kadar bu kitabı eleştirmeye kalksan, bir o kadar kitap yazacaksın… En iyisi, beni doğrudan ilgilendiren birkaç hususa değinmekle yetineyim. Bu kadarı bile, Cemal Şener’in „dürüstlüğü“ konusunda bir fikir vermeye yetecektir…
C. Şener’in, eski ve yeni düşünceleri arasındaki çelişkileri ve mensubu bulunduğum Sinemilli aşiretiyle ilgili kimi görüşlerini geçmişte eleştirmiştim (Bkz. Ortaçağ’dan Modern Çağ’a Alevilik, Ank. 2004,s. 358-364). Ancak, bir internet sayfasındaki yazısından ve kitabı yayımlandıktan sonra, Alevilik ve Kürtler (Ank. 1997) kitabımı da kaynak göstererek, kendisini eleştirenleri cevaplamaya çalıştığını, başka bir deyişle beni saptırmalarına paravan yapmaya çalıştığını gördüm.
Çalışmamdaki belgelerden bazı cümleleri cımbızlayarak ve saptırarak alan C. Şener, aynen şu ibareyi kullanıyor:
„Bu saptamaları da editörlüğünü Deng Dergisi yazarı Mehmet Bayrak’ın yayınladığı kitaptan okuyoruz. Herhalde bazıları bu saptamaları yapan yazara da; Türkçü, Kemalist, Genel Kurmay’cı vs. diyemez.“ (age,s. 82)
Şener, cımbızlayarak ve saptırarak kendisine dayanak yaptığı kitabımdan yararlanırken de beni, „Deng Dergisi yazarı“ olarak sunuyor. Cemal Şener öncelikle şunu bilmelidir ki, yazarlık hayatım Deng Dergisi’nin çıkmaya başladığı 1990 yılında değil; ondan tam 20 yıl önce 1971’de Gelecek dergisiyle başlıyor. O tarihten sonra 10’larca dergi ve gazetede yazdım. Dahası, 1988/89 yıllarında Özgür Gelecek dergisini çıkardım.
Yazar ve araştırmacı geçinen bir kişinin, bunların en azından bir bölümünü bilmesi gerekir. Kaldı ki, çıkardığım derginin cildinin kendisinde bulunduğunu da biliyorum.
Salt Alevilik konusuyla da, C. Şener’den en az 10 yıl önce ilgilenmeye başlamıştım. Esasen, yazarlık hayatım boyunca ne emek/sınıf kimliğimi, ne ulusal kimliğimi ne de inanç kimliğimi hiç bir zaman red ve inkâr etmedim. Belki de bu, beni diğer Türkiyeli yazar ve aydınlardan ayıran en belirgin özelliklerden biridir. Hele C. Şener gibi, sözde „sol“ gelenekten gelen ve Kürt kökenli olduğu halde bu kimliğini karartmak için binbir yola başvuran kişilerin bu konuda söyleyebilecekleri hiç bir şey olamaz… Alevi toplumunun çok özümsediği ve sıklıkla ifade ettiği bir söz vardır: „Aslını inkâr eden haramzâdedir…“. C. Şener, bu öz söz karşısında kendisini yeniden test etmelidir…
Daha 1970’li yıllardan başlayarak, gerek doğrudan gerekse dolaylı olarak Alevilik konusuyla ilgilendim. 1984’te yayımlanan Halk Hareketleri ve Çağdaş Destanlar adlı kitabım, esas olarak Babai, Şeyh Bedreddin, Şahkulu, Pir Sultan gibi Alevi önderlikli halk hareketleriyle ilgilidir. Kitapta değerlendirilen Ozan Telli’nin Baba İshak, Şahkulu, Kelenderoğlu Piri Mehmed destanlarının benim önerim ve katkımla yazıldığını, önsözlerinin bana ait olduğunu ve benim tarafımdan yayımlandığını da vurgulayayım.
1986’da yayımlanan Pir Sultan Abdal kitabım, doğrudan bir Alevi yazar tarafından kaleme alınan ve çokça yararlanılan ilk çalışmalardan biridir. Cemal Şener gibi birçok kişi de bu çalışmadan esinlenerek ve yararlanarak, benzeri konuları işlemeye başlamışlardır. (Şener’in konuyla ilgili ilk kitabı Alevilik Olayı, bundan iki yıl sonra 1988’de yayımlanmıştır). C. Şener’in, zaman zaman adını andığı Hollandalı Kürdolog Martin van Bruniessen, bu gerçeği görüp yüksek sesle dillendirenlerden biridir. Bruniessen, „Aleviliğin daha moda olmadığı dönemlerde, Mehmet Bayrak, Alevilikle ilgili çalışmalar yaptı“ diyor. (M. Bayrak: Devletin ve Batılı Bilimadamının Gözüyle Çalışmalarımız, Kürdoloji Belgeleri-II içinde, Ank. 2004,s. 17-19).
Demek oluyor ki, Cemal Şener, maceracı bir „sol“ grup içinde olaylara karışıp, ikimizin de yakından tanıdığı bir arkadaşın evinde saklanırken ve gözaltına alındıktan sonra „farklı bir yönelişe“ girerken, biz bu tür çalışmalar yapıyorduk…
Alevilik ve Kürtler kitabı, doğrudan kendi araştırmalarımla, Avrupa ve Amerikan kütüphanelerdinden sağladığım Kızılbaş/ Alevi, Ahlê Haq/ Ali- İlahi, Êzidi Kürtler ile Horasan olgusu ve Kürt batıniliği konulu belgelerden oluşuyor. Bu belgelerin neredeyse tamamına yakını Türk literatürüne ilk kez giriyor. 350 Sayfalık kendi araştırmam dışında yaklaşık 450 sayfa tutan bu belgeler, o güne kadar kısmen bilgisizlikten, kısmen de kasten literatüre sokulmamıştı. Çünkü, İttihad- Terakki’den başlayarak, Kızılbaş/ Aleviliği, Bektaşilik içinde eritilmeye ve Türkmen Müslümanlığı olarak sunulmaya çalışılıyordu. Bu nedenle, Cemal Şener’in yapmaya çalıştığı yeni bir şey değildir ve tersine İttihad güdümlü Baha Said’lerin, Kemalist güdümlü Abdülkadir İnan’ların, İnönü güdümlü Mehmet Şerif Fırat’ların, 1960’lı yıllardan sonraki Asker güdümlü M. Fahreddin Kırzıoğlu’ların ve MHP’li Mehmet Eröz’lerin yapmaya çalıştığının bir uzantısıdır…
Yaptığımız çalışmanın yazarları ve çevirmenleri ortadadır ve tek-tek belirtilmiştir. Oysa Cemal Şener, Arap alfabesini ve Osmanlıca’yı bilmediği, dahası gizlilik derecesinden dolayı siyakat ve benzeri yazılarla yazılan ve Türkiye’de ancak sayılı insanın okuyabildiği Mühimme kayıtları’ ndan oluşan Osmanlı Belgelerinde Aleviler- Bektaşiler (İst. 2002) türünden bir kitaba adını koymakta bir sakınca görmüyor. Ahmet Hezarfen’in çevrimyazısını yaptığı Osmanlı Belgeleri’nde Dersim Tarihi’ nde de (İst. 2003) Cemal Şener, (Yayına Hazırlayan) konumundadır. Hemen belirtelim ki, birkaç belgeyle „Dersim Tarihi“ yazılmaz.
Belli ki Cemal Şener, kendi aşireti „Şeyh Hasan“ ın kökenini bulmaya çalışıyor ve belgelerde karşısına „Şeyh Hasanlı Ekradı“ yani „Şeyh Hasan Kürtleri“ çıkıyor (Bkz. Osmanlı Belgeleri’nde Dersim Tarihi, Etik yay. İst. 2003, s.10).
Arapçada ve Osmanlıcada „Etrak“ ın „Türkler“ anlamına geldiğini kabul eden Şener, bu kez „Ekrad“ ın „Kürtler“ anlamına gelmediğini, tersine „konar-göçer topluluklar“ anlamına geldiğini kanıtlamaya çalışıyor…Bu konuda, Doç. İbrahim Yılmazçelik ve Doç. Ali Tayyar Önder gibi „resmi“ yazıcıları imdada çağırıyor (age,s.6-7). Kendini hiç yorma sevgili Cemal Şener, biz bu filmi daha önce Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü yayınlarında ve Türk Kültürü dergisinde de gördük; Bedri Noyan’la gördük, Yusuf Halaçoğlu ile gördük…
İstersen bir de bizim Kürdoloji Belgeleri-II adlı çalışmamızın „Kör Yusuf Ziyaeddin Paşa’nın Kürdistan’daki Te’dip ve Tenkilleri“ bölümüne bak ve incele. Burada, adı geçen Osmanlı Paşasının 18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başlarında özellikle Dersim bölgesindeki cezalandırmaları anlatılıyor. Osmanlı yönetimi, daha diğer Kürt beyliklerine yönelmeden Dersim’deki aşiretleri ve özellikle de senin mensubu bulunduğun Şeyh Hasan Aşireti’ ni vuruyor. Öyle ki, bir gecede hile ile bu aşiretin yüzlerce önderinin kellesini kesiyor. (Bkz. Age,s. 484-522).
Bu cezalandırma harekâtını bizzat izleyip kaleme alan, dönemin tarihçisi Hasan İzzet Efendi, bu aşireti defalarca „Şeyh Hasanlu Ekradı“ yani „Şeyh Hasan Kürtleri“ olarak nitelendiriyor. Ancak nedense sen, Osmanlı’nın bu zulmünü bilmez veya görmezlikten gelirken, 1919/20 yıllarında atalarını- dedelerini boğan Topal Osman’ı da aklamaya çalışıyorsun!.. (C. Şener’in Topal Osman Olayı kitabının ağır bir eleştirisi için bkz. D. Yıldırım: Topal Osman Olayı/ Cemal Şener ve Nesnel Tarihçilik, Jiyana Nû, Sayı:10-11/ 1994).
Cemal Şener, kendisine gelen eleştirileri cevaplarken, „Aleviler’in Etnik Kimliği’ne Gelen Eleştirileri Doğru Okumak“ başlığını kullanıyor. Biz de kendisine, Türkçe’de ilk yayını tarafımızdan yapılan, Martin van Bruniessen’ in Ağa, Şeyh ve Devlet/ Kürdistan’ın Sosyal ve Politik Örgütlenmesi (Özge yay. Ank. 1992) adlı önemli eseri başta olmak üzere diğer Batılı bilimadamlarının eserlerini „doğru“ okumasını ve Alevilik ve Kürtler çalışmamızdan aldığı belgeleri „dürüst“ kullanmasını öneriyoruz…
Sadece birkaç örnek bile, Şener’in ne denli „dürüst“ davrandığını göstermeye yetecektir. Şener, kitapta yer alan 80 dolayında belgenin „Batı’da Kürt yanlısı yazarlara ait olduğunu“ söylüyor ki, bunun gerçekle ilgisi yoktur. Kitapta yer alan belgeler, 19. yüzyılın başından başlamaktadır ve bugüne kadar Türk literatüründe yer verilmeyen belgelerdir. Tümüne katılsam da, katılmasam da belgeler aslına sadık kalınarak verilmiştir. Bilimsel çalışmanın gereği de budur, belgeler üzerinde oynamak ve onları cımbızlamak veya saptırmak değil…

Şener’in, kitabımdan yaptığı ilk aktarma „Zazaca“ ile ilgilidir. Daha 1979/80 yıllarında yayımladığı Dersim yöresine ait Zazaca/Dımılki ağıtlardan dolayı yargılanmış ve ceza almış bir yazar olarak, bu konuda elbette görüşlerim vardır. Ancak bunlar, Cemal Şener’in kitabımdaki L. Molyneux- Seel’den alıntılayıp bana malettiği gibi değil. Şener, sözkonusu yazıdan yaptığı alıntıyı benim görüşüm gibi sunmakta ve kendince şu sonuca varmaktadır: „Lütfen bu aktarmayı dikkatle okuyunuz. Zazaca’nın Farsça, Arapça, Türkçe karışımı bir dil olduğunu yazıyor. Tıpkı İsviçre örneğinde olduğu gibi…Zazaca’yı Persçe, Arapça, Türkçe karışımı bir dil olarak tanımlayan yazar cümlenin devamında ise, Dersim’deki aşiretlerin Türkmen kökenli olduğu tesbitini yapıyor.“ (Bkz. Aleviler’in Etnik Kimliği, Milliyet yay. 2005, s. 79-80).
 Şener, daha sonra İngiliz yazara dayanarak, Dersimliler’in kendi dinlerine (Yol Uşağı) adını verdiklerini ve Bal Uşağı, Arslan Uşağı, Topuzlu, Arelli gibi birçok aşiretin adının Türkçe olduğunu söylüyor. Cemal Şener’e hemen hatırlatalım ki, „yol uşaklığı“, Aleviliğin ortak kavramlarından biridir ve Aleviler kendilerinin „bel oğulluğu“ndan değil, „yol oğulluğu“ndan yani „yol uşaklığı“ndan geldiğini anlatmak için söylerler. Kaldı ki, Dersim Aleviliği’nin adı „Yol Uşaklığı“ değil, Kızılbaşlık, Sorser’lik, Ali- İlahilik, Ahlê Haqlık,Rahê/Raye Haqlık ve nihayet Yarsanilik’ tir…Buradaki adlandırmalar da, sözkonusu aşiretlerin Türkçe söyleyişleridir. Yoksa sözkonusu aşiretlerin yöredeki adlandırması Balan, Arslanan, Topuzan ve Arêl şeklindedir. Kaldı ki, Dersim yöresinde onlarca aşiret yaşamış ve yaşamaktadır. (Genel Müfettişlik tarafından hazırlanan gizli aşiretler listesi için bizim Kürdoloji Belgeleri-I , Ank- 1994 adlı eserimize bakılabilir. S. 271-294).
Yayınlarının adını „Etik“ yani „Ahlaki“ koyan Cemal Şener’in, kitabımla ilgili ilginç bir saptırması da, Le Cog’ un „Kızılbaş ve Yeşilbaşlar“ yazısıyla ilgili.(Bkz. Alevilik ve Kürtler, s. 372-376). Yazar, kitapta yer verdiğim 5 sayfalık sözkonusu yazısında; „Kızılbaş ve Yeşilbaş“ kavramlarının Batı ve Doğu literatüründe kimler tarafından nasıl algılandığını irdeliyor ve salt „Kızılbaş“ tanımının 22 versiyonu üzerinde duruyor. Ancak C. Şener, bunlardan yalnızca birini alarak hüküm kurmaya ve Kızılbaşlığın Orta Asya’dan geldiğini kanıtlamaya çalışıyor. Oysa, burada amaçlanan esas olarak Afganistan ve çevresi olduğu gibi, diğer maddelerin tümünde adres olarak „İran“ gösteriliyor. Ancak Şener, bunların tümünü esgeçiyor. Gördünüz mü „bilimsel ve nesnel“ çalışmayı!..
Cemal Şener, Alman antropolog Prof. Felix von Luschan’ ın görüşlerinde de saptırma yapmaktadır. Luschan’ın, bir yazısında geçen „Kürtler genelde Şafii Sünnidirler, Kürtler’de çok az sayıda Kızılbaş bulunmaktadır“ yolundaki sözleri, bizzat makale yazarı Le Cog tarafından eleştirilmekte; dahası bu makaleyi ilk yayımlayan ve geldiğim İçtoroslar bölgesini bizzat gezen Alman bilimadamı Hugo Grothe’ nin notlarıyla da düzeltilmektedir. Dahası Grothe, Alman antropolog Luschan’ın „Batı Asya’nın İlk Yerleşikleri“ (The Early Inhabitants of Western Asie, 1911), konulu uzun makalesinden bir alıntıyla onu cevaplandırmaktadır. Bu alıntı şöyledir:
„Kızılbaşlar; Mezopotamya’da ve küçük gruplar halinde Toroslar’da, Maraş yakınlarında, Arap ve Kürtler’in arasında yaşayan ve kendisini Kızılbaş olarak niteleyen garip (değişik) insan topluluğuna denir. Kızılbaş, (Kırmızı kafa) anlamına gelmektedir, ancak içlerine girdiğimizde hiçbirinin Sünni komşularından daha fazla kızıl saçlı olduğunu veya giysilerinde kırmızı rengi diğerlerinden daha fazla tercih ettiklerini görmedik. Demek ki, bu deyimin, kelime anlamından farklı bir anlamı var. Belki dilbilimciler birgün Kızılbaş teriminin kaynağını ve kökenini bulurlar.“ (s.376).
Grothe, yayıncı sıfatıyla yazdığı dipnotlarda daha sonra, Anadolu’daki Kızılbaş, Tahtacı, Bektaşi ve Nusayri gibi toplulukların, genelde kendi aralarında evlenerek dinlerini ve fiziksel özelliklerini önemli ölçüde koruduklarını; dahası bu dört inanç grubu ile İslam öncesi inançlar arasında bir bağ bulunduğunu vurgulamktadır. (s.376).

Görüldüğü gibi C. Şener, ya okuduklarını anlamıyor ya da „doğru okuma“yı bilmiyor!..

C. Şener’in, David Mcdowal’ın ve Hans Lukas Kieser’in kitaptaki görüşlerini de tam ve doğru olarak algıladığı ve yansıttığı söylenemez. Her iki yazarın da Türkiye’de, yaklaşık biner sayfalık kitapları yayımlandı Doruk ve İletişim Yayınları arasında. Daha ayrıntılı bilgilenmek için, Şener’in bu kitapları incelemesini salık veriyorum.

Şener, Lukas- Kieser’in, „Kürt Aleviliğinin beşiği olan Dersim’in en azından bir bölümünün Kürtleşmiş Ermeniler’den oluştuğunu“ vurgulayan sözlerinden yola çıkarak, Türkmenler’in de Kürtleşmiş olabileceğini söylüyor.

Öncelikle belirtelim ki, bu, tüm topluluklar için geçerli bir kuraldır. Ancak, genellikle egemen ulus, dil ve kültürlerin diğerlerini „temsil“ yani asimile ettiği de bir gerçektir…Selçuklu’dan bu yana yüzlerce hatta binlerce Kürd’ün veya Ermeni’nin , egemen- moda dil olan Osmanlıca ile yazdıkları bilinmeyen birşey değildir. Sözgelimi biz, Alevi- Bektaşi Edebiyatı’nda Ermeni Aşıkları (Aşuğlar) adlı çalışmamızda (Özge yay. Ankara, 2005); Osmanlıca veya Türkçe yazan 135 Ermeni aşığına ve şairine ürünleriyle birlikte yer verdik. Bunlar arasında, „baba“lık mertebesine ulaşan Ermeni aşıkları da vardır. Böyle olmakla, onlar Ermeniliklerinden çıkmış olmuyorlar. Dahası bu gerçeklik, Aleviliğin nasıl evrensel bir din ve inanç olduğunu gösterir…
Cemal Şener, sıksık atıfta bulunduğu Ziya Gökalp’ ın, Kürt Aşiretleri Hakkında İctimai (Sosyolojik) Tetkikler’i hangi etken ve dürtüyle yazdığını öğrenmek istiyorsa; hemşehrisi Şevket Beysanoğlu’ nun bu kitabın yeni yayını dolayısıyla yazdığı önsözü (Sosyal yay. İst. 1992,s.5-8) ve „İttihad’dan Cumhuriyet’e Aşiret ve Laiklik Politikaları“ (Kürt Sorunu ve Demokratik Çözüm içinde, 1999, s. 181-187) konulu incelememizi okumasını tavsiye ediyorum. Buralarda; hem İttihad- Terakki Hareketi’nin, hem de bu hareketin devamı niteliğindeki Rıza Nur gibi ideologların, bu çalışmayı Ziya Gökalp’e nasıl yaptırdığını görecektir.

Sonuç
Bilmem ki, sözü daha çok uzatmaya ve Cemal Şener’in ayıplı ve güdümlü tutumunu daha fazla irdeleyerek, zaman yitirmeye gerek var mı? Cemal Şener’e ilham kaynaklığı ve ideologluk yapanların tümünün eserleri ve tezleri yokolup gitti… Cemal Şener de aynı akibete uğramak istemiyorsa, toplumsal ve bilimsel gerçekliğe denk hareket etmelidir. Yoksa birkaç gazetenin desteği ve şişirmesi kendisini kurtaramaz. Bizden söylemesi…
Bırakın günümüzdeki eleştirileri, acaba Cemal Şener daha 1994’te yapılan şu eleştiri ve uyarıyı gördü mü? Belki görmemiştir diye yeniden hatırlatalım:
„Cemal Şener, Aleviliği iğdiş ediyor. Çünkü Alevilik’te insana, gerçeğe önem var. Şener’de ise ırkçılıkla, sınırlarının nerede ayrıldığını kestirmenin pek zor olduğu bir Türk milliyetçiliği. Alevilik hiç bir ırkın malı değil, sadece Türkler’in hiç değil…“ (Jiyana Nû, Sayı:10-11/ 1994).
1973’te yayımladığım ilk kitabım Tevfik Fikret’ te; kitaba adını veren aydınlanmacı- hümanist şair Fikret, Sırat-ı Müstakim yazarı Mehmed Akif’ e verdiği şiirsel- cevabı şöyle noktalıyordu: „Sen buna ne dersin ey Molla Sırat!“
Evet, sen tüm bunlara ne diyeceksin Cemal Şener?..